Bài giảng tóm tắt
Môn học Triết học Mác - Lênin
tóm tắt bởi Mai K Đa
Khoa Triết học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân Văn,
Đại học Quốc gia Hà Nội
Thế giới quan
Thế giới quan là khái niệm triết học chỉ hệ thống các tri thức,
quan điểm, tình cảm, niềm tin, lý tưởng xác định về thế giới và về vị trí của
con người (bao hàm cả cá nhân, xã hội và nhân loại) trong thế giới đó. Thế giới
quan quy định các nguyên tắc, thái độ, giá trị trong định hướng nhận thức và hoạt
động thực tiễn của con người.
Những thành phần chủ yếu của thế giới quan là tri thức, niềm
tin và lý tưởng; trong đó tri thức là cơ sở trực tiếp hình thành thế giới quan,
nhưng tri thức chỉ gia nhập thế giới quan khi đã được kiểm nghiệm ít nhiều
trong thực tiễn và trở thành niềm tin. Lý tưởng là trình độ phát triển cao nhất
của thế giới quan. Với tính cách là hệ quan điểm chỉ dẫn tư duy và hành động,
thế giới quan là phương thức để con người chiếm lĩnh hiện thực, thiếu thế giới
quan, con người không có phương hướng hành động.
Trong lịch sử phát triển của tư duy, thế giới quan thể hiện
dưới nhiều hình thức đa dạng khác nhau, nên cũng được phân loại theo nhiều cách
khác nhau. Chẳng hạn, thế giới quan tôn giáo, thế giới quan khoa học và thế giới
quan triết học.
Triết học - hạt nhân lý luận của thế giới quan
Nói triết học là hạt nhân của thế giới quan, bởi vì:
Thứ nhất, bản thân triết học chính là thế giới quan.
Thứ hai, trong các thế giới quan khác như thế giới quan của
các khoa học cụ thể, thế giới quan của các dân tộc, hay các thời đại… triết học
bao giờ cũng là thành phần quan trọng, đóng vai trò là nhân tố cốt lõi.
Thứ ba, với các loại thế giới quan tôn giáo, thế giới quan
kinh nghiệm hay thế giới quan thông thường…, triết học bao giờ cũng có ảnh hưởng
và chi phối, dù có thể không tự giác.
Thứ tư, thế giới quan triết học như thế nào sẽ quy định các
thế giới quan và các quan niệm khác như thế.
Thế giới quan đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong cuộc sống
của con người và xã hội loài người, bởi lẽ:
Thứ nhất, những vấn đề được triết học đặt ra và tìm lời giải
đáp trước hết là những vấn đề thuộc thế giới quan.
Thứ hai, thế giới quan đúng đắn là tiền đề quan trọng để xác
lập phương thức tư duy hợp lý và nhân sinh quan tích cực trong khám phá và
chinh phục thế giới.
Trình độ phát triển của thế giới quan là tiêu chí quan trọng
đánh giá sự trưởng thành của mỗi cá nhân cũng như của mỗi cộng đồng xã hội nhất
định.
