Điều kiện kinh tế - xã hội cho sự ra đời của Triết học Mác - Lênin
- Chủ nghĩa
Mác- Lênin xuất hiện vào những năm 40 của thế kỷ XIX. Thời kỳ này, chủ nghĩa tư
bản đã phát triển mạnh và trở thành lực lượng kinh tế thống trị ở các nước Tây
Âu. Cuộc cách mạng công nghiệp mà mở đầu là ở nước Anh cuối thế kỷ XVIII không
những đánh dấu bước chuyển hóa từ nền sản xuất thủ công tư bản chủ nghĩa sang nền
sản xuất đại công nghiệp tư bản chủ nghĩa mà còn làm thay đổi sâu sắc cục diện
xã hội, trước hết là sự hình thành và phát triển của giai cấp vô sản.
- Sự phát
triển của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa đã làm bộc lộ những mâu thuẫn
bên trong vốn có của nó. Đó là mâu thuẫn giữa tính chất xã hội hóa của sản xuất
với hình thức chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất mà biểu hiện về mặt xã hội
là mâu thuẫn giữa giai cấp công nhân và
nhà tư bản.
- Vào những
năm 30- 40 của thế kỷ XIX, đã có những biến đổi sâu sắc trong phong trào công
nhân. Với sự phát triển của chủ nghĩa tư bản công nghiệp, đã xuất hiện nhiều
thành phố và trung tâm công nghiệp lớn. Dân các thành thị tăng rất nhanh. Trong
các xí nghiệp lớn, tập trung một đội quân công nhân đông đảo. Mâu thuẫn giữa
lao động và tư bản trở nên gay gắt, làm xuất hiện những cuộc đấu tranh đầu tiên
có tính tự giác của giai cấp công nhân. Những cuộc đấu tranh lớn nhất của giai
cấp công nhân thời kỳ này là:
+ Cuộc khởi nghĩa của thợ dệt thành
phố Liôn - Pháp năm 1831 và sau đó lại nổ ra năm 1834. Đã vạch ra một điều bí mật
quan trọng - như một tờ báo chính thức của chính phủ hồi đó đã viết “Đó là cuộc
đấu tranh bên trong, diễn ra trong xã hội giữa giai cấp những người có của và
giai cấp những kẻ không có gì hết”.
+ Phong
trào Hiến chương ở Anh (1835- 1848) là phong trào cách mạng vô sản to lớn đầu
tiên thực sự có tính quần chúng và có hình thức chính trị.
+ Cuộc khởi
nghĩa của những người thợ dệt Xinidi nước Đức năm 1844 v.v…
- Các cuộc
đấu tranh của giai cấp công nhân trong các nước tư bản phát triển đã đặt ra nhu
cầu khách quan là phải có vũ khí lý luận sắc bén để phản ánh một cách khoa học
quá trình vận động cách mạng của giai cấp công nhân, chuyển cuộc đấu tranh mang
tính tự phát của giai cấp công nhân sang tính tự giác. Chủ nghĩa Mác ra đời là
sự đáp ứng yêu cầu khách quan đó. Chủ nghĩa Mác là hệ tư tưởng của giai cấp vô
sản, là học thuyết chỉ ra con đường lật đổ chủ nghĩa tư bản để xây dựng chủ
nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản.
